Το τεστ παπ αποτελεί το κατεξοχήν εργαλείο πρόληψης από τον καρκίνο του τραχήλου, ο οποίος σύμφωνα με εργαστηριακές μελέτες είναι αποκλειστικά και μόνο ιογενής καρκίνος. Συνεπώς, η διαταραχή των κυττάρων που τελικά προκαλεί τον ανώμαλο και έκρυθμο πολλαπλασιασμό τους, οφείλεται σε μια αρχική μόλυνση από τον ιό των κονδυλωμάτων.
Ο ιός του HPV είναι πρακτικά ιός RNA, δηλαδή δεν έχει πυρήνα ούτε γεννητικό υλικό DNA, συνεπώς δεν επιβιώνει εκτός ξενιστή.
Με την πάροδο των ετών έχουν δημιουργηθεί παρά πολλές μεταλλάξεις από την ανοσία που αναπτύσσουν οι ασθενείς, που βιβλιογραφικά φτάνουν ακόμα και τους 100 υπότυπους.
Στον Ελλαδικό χώρο εν γενεί ανιχνεύονται 49 περίπου γνωστοί τύποι HPV και είναι αυτοί ακριβώς που ψάχνουμε στα τεστ τυποποίησης .
Τα διαφορά στελέχη που αναγνωρίζονται και μπορεί να μολύνουν τις ασθενείς, χωρίζονται σε κατηγορίες δυναμικότητας ανάλογα με τον ογκογενετικό τους χαρακτήρα. Δηλαδή τη δυναμική που έχουν δηλαδή να δημιουργήσουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Οι σημαντικότεροι είναι οι υψηλού κινδύνου, που είναι 14 στον αριθμό όπως και οι πιθανώς υψηλού κινδύνου. Επίσης οι τύποι 6 και 11 είναι υπεύθυνοι για τα εξωτερικά η οξυτενή κονδυλώματα στα εξωτερικά γεννητικά όργανα (αιδοίο και πρωκτό).
Η επιμόλυνση των ασθενών γίνεται κατά κανόνα με τη σεξουαλική οδό (ακόμα και πολλές φορές με τη χρήση προφυλακτικών). Θεωρείται πιθανή και η μεταφορά των ιών με το χέρι ή το σκούπισμα, με κοινόχρηστη επαφή με τουαλέτες, πισίνες, δοκιμαστήρια ρούχων κτλ.
Οι αρχικές βλάβες των κυττάρων του τραχήλου φαίνονται σαν κύτταρα ascus και σαν κοιλοκύτταρα που δημιουργούνται από την απορρόφηση του HPV στον πυρήνα και στο κυτταρόπλασμα του κυττάρου.
Όταν διαγνωστούν αντίστοιχες βλάβες στο τεστ παπ, που υποδηλώνουν φλεγμονή από ιούς κονδυλωμάτων, ξεκινά μια σειρά διαγνωστικών και επεμβατικών ελέγχων. Ο λόγος είναι να προληφθούν προκαρκινικές βλάβες .
Με τη βοήθεια της έγκαιρης διάγνωσης και με χρήση επεμβατικών μεθόδων ελάχιστης παρέμβασης, όπως το lletz, γίνονται τομές των προβληματικών ιστών του τραχήλου που επιφέρουν ίαση στις ασθενείς, πριν να καταλήξουν σε καρκινικές βλάβες.